Mijn vader is ruim 11 weken geleden overleden. Niet onverwachts, hij was al een tijd ziek. Maar toch wel onverwachts, want het ging ineens veel slechter met hem. Ik zag hem de laatste anderhalf jaar up en down gaan, maar in het voorjaar was het echt een goede up. We grapten dat die 75ste verjaardag in december een mooi feest ging worden. En toen ging het mis. En snel ook. Voor ik het wist werd er gesproken over het verschil tussen euthanasie of in slaap vallen. Juridische consequenties, procedures, wat wel en niet te zeggen en te doen. Vlak voor mijn 50ste verjaardag vierden we toch alvast zijn 75ste, want we wisten allemaal dat hij dat niet meer ging redden. De ballon die ik van hem en A. (zijn vrouw) ontving met Happy Birthday hangt nog florissant aan mijn kast. Plastic overwint vlees, want hij ligt al geruime tijd onder de grond nu.
Op weg naar rust
Ik was er samen met A. en Da. (mijn jongste zus) bij terwijl hij de injecties kreeg om in te slapen. Hij maakte zijn laatste grapje voor de eeuwigheid. Ik had hem nog over zijn wang geaaid, zijn haar en arm gestreeld, wat hij zo fijn vond, hij leek een breekbaar vogeltje. Net als zijn moeder jaren hiervoor toen ze begin jaren 80 overleed. Circle of Life enzo. Hij zei mooie dingen, waarvan ‘Ik hoop dat jij ook ooit deze rust vind, ik gun het je van harte’ me met name is bijgebleven. Ik ben niet rustig, altijd onderweg. Fysiek of mentaal, ik blijf niet op dezelfde plek, want dan ga ik tollen. Daar moet ik eens wat mee ja, hij had een goed punt. Maar hij was dan ook 24 jaar ouder. Ik ga langzaam van ‘overleven’ naar ‘leven’, dus dat komt wel goed.
Kleding en foto’s
Afgelopen weekend gingen we de boomplaat op zijn graf leggen. Dat liep niet heel gesmeerd, we waren de bloemen en de drank vergeten en bij aankomt bleek zijn geboortedatum verkeerd vermeld te staan. Dus die ligt er nu voorlopig, tot we er in december weer zijn, dan leggen we de correcte. A. had zijn kleding en wat andere spullen bij elkaar zodat we konden kijken of we wat mee wilden nemen, voordat het naar de tweedehandswinkel zou gaan. Ook de fotoboeken lagen er, en een grote doos met heel oude foto’s. Da. nam de wat recentere boeken mee, die gaan we met zijn drieën in januari uitzoeken. De doos met heel oude foto’s ging met mij mee, omdat ik er wellicht nog wat mensen op kon herkennen. En mijn zusjes zijn daar te jong voor, die hebben onze grootouders nooit gekend.
Dood en oorlog
De doos was moeilijk. Mijn opa en oma toen ze nog heel jong waren. Nu al 40 jaar dood. Het trouwalbum van mijn tante. Nu al 20 jaar dood. Foto’s van mijn opa in Spanje, kaartjes die hij naar mijn oma stuurde vanuit het buitenland, de jaren voor de Tweede Wereldoorlog. De communistische strijd aan het strijden tegen Hitler, met oma alleen met mijn pasgeboren tante in Joods Amsterdam. Zoveel mensen op zoveel foto’s zijn die tijd niet doorgekomen. Er zit ook een knipsel in van het overlijden van oom Jos. Jarenlang voorzitter van het Auschwitz comité en overleden op de herdenkingsdag van dat vreselijke kamp. Niet op dezelfde plek, maar wel in dezelfde sfeer als zovele van zijn broers en zusters. Mijn oma sprak daar nooit over. Er was van haar kant gewoonweg bijna geen familie meer.
Afgrijzen
Toen ik klein was wist ik wel dat ze ‘weggevoerd waren in de oorlog’, maar wat dat precies inhield, nee daar had ik geen idee van. Later pas, toen ik wat ouder was. Met school bij de eeuwigdurende vlam in het IVKO in Amsterdam was. De sfeer die daar hing. Mijn afgrijzen toen medeleerlingen tikkertje speelden op die plek en de geschiedenisleraren gezellig pratend een sigaretje gingen roken. Terwijl ik daar stond en me realiseerde dat oma’s hele familie daar doorheen was gekomen, op weg naar de trein die ze naar een gruwelijk einde zou brengen. Het nummer op oom Jos zijn arm snapte ik toen pas.
Van overleven naar beleven
Alle mensen op die heel oude foto’s die door mijn handen gaan zijn dood. De wat nieuwere laten mijn oom als jongetje zien, nu is hij ook dik in de 70. Onze moeder, wel al 10 jaar dood. Mensen die ik niet ken, familie van takken waar we al lang niet meer mee omgingen. Zo gaat dat, althans wel bij ons in de familie. Er is één foto van mijn oudste zus en ik, ik gok dat we daar 5 en 11 waren. Ik kijk ernaar, herken mezelf, maar kan me bijna niet voorstellen dat ik het ben. 45 jaar geleden en wat is er ongelooflijk veel gebeurd in die tijd. Nog 45 jaar ga ik niet redden denk ik, ik ga uit van 87. Dat is dan nog 37 jaar. Ik ben blij dat ik nu op het pad zit om te beleven en niet te overleven. Op naar de rust 😉
Wat voorbij kwam tijdens het schrijven. Perfectie 🙂